سقف روفیکس یک نوع دال بتنی مرکب است که در آن از ورقهای فلزی مشبک (روفیکس) بهعنوان قالب ماندگار استفاده میشود و پس از بتنریزی، سقف و ورق، یک مقطع یکپارچه و کامپوزیت را تشکیل میدهند. در این سیستم، بهدلیل حذف قالببندی چوبی و شمعبندی، امکان بتنریزی همزمان چند طبقه و افزایش سرعت اجرا فراهم میشود. به همین دلیل، پیمانکاران و مهندسان، روفیکس را برای پروژههای شهری، سازههای بلند و بازسازی بافت فرسوده بهعنوان سقف سریع و مطمئن ترجیح میدهند
تاریخچه و ایده روفیکس
ایده سقفهای روفیکس از توسعه دالهای مرکب فولاد ـ بتن و نیاز به قالبهای سبک، سریع و ماندگار شکل گرفت. در این سیستم، بهجای استفاده از قالبهای چوبی و فلزی موقت، ورق مشبک نازک فولادی هم نقش قالب و هم بخشی از آرماتور را برعهده میگیرد که هم وزن سازه را کاهش میدهد و هم سرعت اجرا را بالا میبرد. در ایران، کارخانهها روفیکس را با استفاده از ورقهای فولاد مبارکه و خطوط پرس و کشش خاص بهصورت صنعتی تولید میکنند و پیمانکاران بهتدریج آن را در پروژههای مسکونی، اداری و صنعتی به کار بردهاند.
اجزای تشکیلدهنده سقف روفیکس
سقف روفیکس از چند جزء اصلی تشکیل میشود که باید بهصورت یک مجموعه هماهنگ طراحی و اجرا شوند.
ورق روفیکس (قالب ماندگار مشبک)
تیرهای اصلی و فرعی (فولادی یا بتنی)
گلمیخ یا برشگیر (در صورت استفاده روی تیر فلزی)
شبکه میلگرد بالایی (آرماتور خمشی و حرارتی)
بتن سقف (معمولاً بتن سازهای با اسلامپ کنترلشده)
عایق و کفسازی نهایی، تأسیسات و نازککاری
ترکیب این اجزا باعث میشود که بار سقف ابتدا به دال بتنی مرکب، سپس از طریق ورق و میلگردها به تیرها و نهایتاً به ستون و فونداسیون منتقل شود.
مشخصات فنی ورق روفیکس
کارخانهها ورق روفیکس را معمولاً از ورق فولادی نازک (روغنی یا گالوانیزه) تولید میکنند و سپس با فرآیند کشش و پانچ، آن را به صورت مشبک و ذوزنقهای (ناودانیدار) شکل میدهند
- جنس: فولاد کمکربن مطابق ST12 یا معادل DIN 1623-1، اغلب بهصورت گالوانیزه گرم برای مقاومت در برابر خوردگی.
- ضخامت متداول: حدود ۰٫۷ تا ۰٫۸ میلیمتر برای مصارف سقف، که تعادل مناسبی بین وزن کم و استحکام موضعی ایجاد میکند.
- عرض مفید: حدود ۸۱–۸۲ سانتیمتر که پس از همپوشانی، عرض خالص مفید برای طراحی دهانه بهدست میآید.
- طول ورق روفیکس بسته به سفارش، معمولاً بین ۱ تا ۷ متر و حداکثر تا ۱۲ متر انتخاب میشود تا حمل و نصب آن راحت باشد
- وزن تقریبی: حدود ۳٫۵ تا ۴ کیلوگرم بر مترمربع، که نسبت به قالببندی سنتی بسیار سبکتر است.
- سطح ورق بهصورت مشبک پانچ میشود تا چسبندگی مکانیکی و اصطکاکی بین بتن و ورق افزایش یابد و عملکرد مرکب بهتری ایجاد شود.
انواع کاربرد روفیکس در سازه
روفیکس فقط محدود به سقفهای ساده نیست و در المانهای مختلف بتنی میتواند نقش قالب ماندگار و مسلحکننده را ایفا کند.
- سقفهای کامپوزیت و دالهای یکطرفه و دوطرفه
- سقفهای کاذب سبک و قابل دسترسی
- انواع کف و پلههای بتنی، رمپ و پارکینگ
- گنبدها، سقفهای قوسی و سازههای پوستهای با فرمهای پیچیده
- تونلها، کانالها، درزهای اجرایی و تقویت بافت فرسوده
در پروژههای بازسازی، روفیکس برای ایجاد سقف جدید روی تیرهای قدیمی با کمترین تخریب و بار اضافی بسیار پرکاربرد است.
مراحل اجرای سقف روفیکس (گامبهگام)
- اجرای صحیح روفیکس مستقیماً روی ایمنی و عملکرد سازه اثر میگذارد و باید با ترتیب منطقی انجام شود.
- آمادهسازی تیرها و زیرسازه
- کنترل تراز و فواصل تیرهای اصلی و فرعی طبق نقشه و دفترچه طراحی.
- در صورت سازه فولادی، آمادهسازی سطح تیر برای جوش گلمیخ و کنترل زنگزدگی.
- نصب ورقهای روفیکس
- قرار دادن ورقها روی تیرها با رعایت همپوشانی عرضی و طولی تعریفشده.
- فیکس کردن ورقها به تیرهای فرعی با جوش، پرچ، پیچ یا بست ویژه برای جلوگیری از حرکت حین بتنریزی.
- نصب گلمیخها (در سازه فولادی)
- جوشکاری گلمیخها روی بال تیرهای فولادی از طریق سوراخهای ورق برای تأمین برشگیر مرکب.
- کنترل ارتفاع گلمیخ و پوشش بتنی نهایی بر اساس ضوابط طراحی.
- آرماتوربندی و مشبندی
- اجرای شبکه میلگرد بالایی (آرماتور خمشی، حرارتی و افت) روی ورقها، با فواصل و قطر طبق نقشه.
- بستن میلگردها به گلمیخ یا سنجاقیها برای حفظ موقعیت حین بتنریزی، معمولاً بدون نیاز به اسپیسر روی ورق مشبک.
- بستن لبهها و بازشوها
- قالببندی لبههای آزاد، اطراف سوراخها، داکتها و چاله آسانسور با تخته، فلز یا فوم مناسب.
- درزگیری محلهایی که خطر نشت بتن وجود دارد.
- بتنریزی و متراکمسازی
- استفاده از بتن با اسلامپ کنترلشده و ریختن یکنواخت روی سطح روفیکس از دورترین نقطه به خروج بتن.
- ویبره محتاطانه (ترجیحاً ویبره سطحی / تخماقی) برای جلوگیری از خروج شیره بتن از منافذ، در عین حال اطمینان از تراکم کافی.
- عملآوری و نگهداری
- مرطوب نگه داشتن سطح، استفاده از گونی خیس یا ترکیبات عملآوری برای رسیدن به مقاومت مورد نظر.
- جلوگیری از بارگذاری زودهنگام قبل از رسیدن بتن به مقاومت طراحی.
نکات اجرایی مهم و اشتباهات رایج
خیز و تغییر شکل حین بتنریزی
در دهانههای بلند باید خیز موقت و محدودیت بار حین اجرا کنترل شود تا ورقها دچار خمش بیش از حد یا گسیختگی موضعی نشوند. استفاده از مهاربند موقت در دهانههای خاص ضروری است.
نشت شیره بتن
درزهای بین ورقها و تماس با تیرها باید بهخوبی بسته شوند؛ خروج شیره سبب کاهش نسبت آب به سیمان موضعی و افت مقاومت میشود.
ویبره بیش از حد
بهعلت مشبک بودن ورق، ویبره عمیق و طولانی میتواند شیره بتن را خارج کند و حفره ایجاد نماید؛ ویبره سبک و کنترلشده توصیه میشود.
خوردگی ورق
در محیطهای مرطوب یا خورنده، استفاده از ورق گالوانیزه و پوشش مناسب برای لبههای بریدهشده اهمیت دارد تا خطر خوردگی در بلندمدت کاهش یابد.
مزایای سقف روفیکس
سقف روفیکس نسبت به بسیاری از سیستمهای سنتی، مزایای فنی و اجرایی قابل توجهی دارد.
- سرعت اجرای بالا
حذف قالببندی و شمعبندی، امکان بتنریزی همزمان چند طبقه و کاهش چشمگیر زمان اجرا را فراهم میکند. - کاهش وزن مرده سازه
وزن کم ورق و ضخامت بهینه دال باعث کاهش بار مرده و در نتیجه بهبود رفتار لرزهای سازه میشود. - کاهش مصرف مصالح
با ایفای نقش قالب و تقویتکننده توسط ورق، مصرف چوب قالب، آرماتور و حتی بتن در برخی طراحیها کاهش مییابد. - ایمنی بهتر حین اجرا
وجود یک سطح فلزی پیوسته زیر پای کارگران، احتمال سقوط مصالح و همچنین سقوط افراد از ارتفاع را بهطور محسوسی کاهش میدهد - انعطاف معماری
امکان اجرای فرمهای منحنی، قوسی، گنبدی و پلانهای نامنظم بدون نیاز به قالببندی پیچیده را فراهم میکند.
معایب و محدودیتهای سقف روفیکس
در کنار مزایا، محدودیتها و چالشهایی هم وجود دارد که در تصمیمگیری باید دیده شود.
- هزینه اولیه بالاتر
قیمت ورق روفیکس و نیاز به برش و شکلدهی صنعتی، هزینه اولیه را نسبت به قالب چوبی یا تیرچهبلوک بالا میبرد، هرچند بخشی از آن با سرعت اجرا جبران میشود. - نیاز به نیروی متخصص
طراحی و اجرای روفیکس (بهویژه محل تکیهگاهها، همپوشانی، گلمیخ و ویبره) نیازمند تجربه و دانش خاص است و اجرای غیرحرفهای میتواند خطرناک باشد. - محدودیت در ویبره و کنترل کیفیت بتن
بهعلت مشبک بودن ورق، نحوه متراکمسازی بتن حساس است و در صورت رعایتنشدن نکات، امکان ایجاد حفره و کاهش مقاومت وجود دارد. - حساسیت به خوردگی
در صورت استفاده از ورق غیرگالوانیزه یا بیتوجهی به لبههای برشخورده، احتمال زنگزدگی در محیطهای مهاجم بیشتر میشود.
ضوابط طراحی و آییننامهای
سقف روفیکس در گروه دالهای مرکب فولاد ـ بتن قرار میگیرد و اصول کلی طراحی آن با روشهای طراحی سقفهای کامپوزیت و دالهای یکطرفه و دوطرفه مشابه است.
در طراحی سقف روفیکس، مهندس سازه خمش، برش، خیز و ارتعاش را طبق ضوابط دالها و سقفهای مرکب بررسی میکند و ورق را همزمان بهعنوان عضو کششی و قالب ماندگار وارد محاسبات میکند.
در سازههای فولادی، الزامات طراحی گلمیخها، فواصل، طول مهاری و جوش مطابق استانداردهای سقفهای مرکب رعایت میگردد.
استفاده از دفترچههای طراحی داخلی و نشریههای تخصصی انواع سقف برای تعیین دقیق ضرایب باربری و جزئیات اجرایی ضروری است.
کاربردهای عملی سقف روفیکس
سقف روفیکس در پروژههای مختلف بهدلیل سرعت بالا و وزن کم، جایگاه ویژهای پیدا کرده است.
ساختمانهای مسکونی و اداری چندطبقه، بهخصوص در شهرهای بزرگ
پارکینگهای طبقاتی، رمپها و سازههای با دهانه متوسط
سازههای با پلان نامنظم و فرمهای معماری خاص
تونلها، کانالها، سازههای پوستهای و پروژههای زیرساختی
«تقویت و بازسازی سقفها در بافت فرسوده ساختمانها.
در این پروژهها، امکان بتنریزی سریع، آزادی عمل برای عبور تأسیسات و کاهش بار مرده، استفاده از روفیکس را توجیهپذیر میکند.
جدول مقایسه سقف روفیکس با دو سقف رایج
در جدول زیر، مهمترین ویژگیهای سقف روفیکس را با سقف عرشه فولادی و تیرچهبلوک بهطور خلاصه و کیفی مقایسه کردهایم.
| ویژگی / سیستم | سقف روفیکس | سقف عرشه فولادی | سقف تیرچهبلوک |
| نوع سیستم | دال مرکب با ورق مشبک ماندگار | دال مرکب با ورق ذوزنقهای ماندگار | دال بتنی با تیرچه و بلوک پرکننده |
| نیاز به شمعبندی | معمولاً بدون شمع و جک | بدون شمع در اکثر دهانهها | نیازمند شمعگذاری و جک |
| سرعت اجرا | بسیار بالا | بسیار بالا | پایینتر از سیستمهای مدرن |
| وزن تقریبی سقف | سبک تا متوسط (وابسته به ضخامت دال) | نسبتاً سبک | سنگینتر از سیستمهای مرکب |
| فرمپذیری معماری | بسیار خوب در سطوح منحنی و پیچیده | محدودتر، بیشتر برای دهانههای تخت | محدود، برای پلانهای منظم مناسبتر |
| هزینه اولیه | نسبتاً بالا به خاطر ورق مشبک | نسبتاً بالا | عموماً کمتر |
| نیاز به نیروی متخصص | بالا، مخصوصاً در جزئیات اجرایی | بالا برای طراحی و اجرا | کمتر، اجرای سادهتر |
جمعبندی نهایی سقف روفیکس
در مجموع، سقف روفیکس بهخاطر سرعت اجرا، وزن سبک و قابلیتهای معماری، گزینه خوبی برای ساختمانهای مسکونی، تجاری، پارکینگها و پروژههای بازسازی است. فقط باید در عمل از ورق گالوانیزه مناسب، بتن استاندارد و اجرای دقیق استفاده شود تا این مزایا واقعاً محقق شود.. اشتباهات رایج مثل ویبره نادرست، همپوشانی ضعیف ورقها یا بارگذاری زودهنگام را با چکلیست کارگاهی و نظارت متخصص میتوان حذف کرد تا دوام ۵۰+ ساله و رفتار لرزهای عالی تضمین گردد. پیشنهاد نهایی: قبل از اجرا، دفترچه طراحی فنی تهیه کنید و با مقایسه هزینه بلندمدت (که اغلب روفیکس ارزانتر تمام میشود)، بهترین تصمیم را بگیرید؛ برای مشاوره پروژهای با کارشناسان رایان استیل تماس بگیرید.